شاید آن زمان که هخامنشیان پیک و چاپار را برای فرستادن فرمان ها و نامه های سر به مهر حکومتی را طراحی می کردند به هیچ عنوان به این فکر نمی کردند که روزی خواهد آمد که سیستم انحصاری ارتباطات، درخدمت احتیاجات عموم جامعه قرار بگیرد . شاید آن زمان که ایستگاه های چاپاری در فاصله های منظم ، تاسیس می شدند، سازندگان آن هرگز فکر نمی کردند که این چاپارخانه ها، روزی در آینده به شکل باجه های پستی در کلیه شهرها درخواهند آمد. گردونه تاریخ گشت و گشت و چرخه احتیاجات مردم جوامع به نحوی شکل گرفت که پست به یک نهاد ارتباطی واقعا ضروری، درسبد نیازهای زندگی اجتماعی قرارگرفت. در قاعده کلی ، می توان گفت که جوامعی با ساختارهای اقتصادی و اجتماعی سنتی ، دارای اداره پست سنتی می باشند. پستی که به وسیله آن مکاتبات و مراسلات سنتی با استفاده از روش ها و ابزارهای سنتی جا به جا می شوند . در این نوع از ادارات پست، شیوه های سنتی مدیریت اعمال می شود . نقطه مقابل آن، جوامع صنعتی می باشند که ادارات این جوامع برخاسته از سازوکار بنیادهای اقتصادی و احتیاجات متنوع و پیشرفته می باشد . مسلماً درچنین جوامعی اداره پست نیز باید فرایندهای متناسب با نیازهای روزافزون و همیشه درحال تغییر را طراحی و اجرا کند. پست در ایران از زمان میرزاتقی خان فراهانی معروف به امیرکبیر به پدیده ای اجتماعی تبدیل شد و با رشد زندگی شهرنشینی و گسترش بروکراسی و شکل گیری سازمان های اداری به سبک و سیاق غربی فراگیر شد و در زمان پهلوی بر سرعت و دامنه آن اضافه شد و خلاصه در بعد از فروپاشی پهلوی و پس از پیروزی انقلاب اسلامی درایران، پست نیز همپای دیگر سازمان ها و ادارات آمادگی اش را برای انجام ماموریت های ذاتی خود اعلام نمود.امروزه تصور جامعه ای بدون حضور و وجود پست ، تصوری باطل و رویایی به نظر می آید.
بررسی نقش و کارکرد اجتماعی پست
درکنارِ کارکردهای اقتصادی، فرهنگی و... پست، کارکردهای اجتماعی پست از اهمیت مخصوصی برخوردار است . اهمیت این کارکرد از اهمیت زندگی اجتماعی برمی خیزد. جمله مشهورِ فلاسفه را همه به یاد داریم که گفته اند: " انسان موجودی اجتماعی است " . اجتماعی بودن انسان، ارادی و خودخواسته نمی باشد بلکه به تنوع نیازهای زیستی انسان باز می گردد . فقط در داستان روبنسن کروزوئه می باشدکه یک انسان ، درجزیره ای متروک و دورافتاده سعی می کند یک تنه با سرما و گرما و گرسنگی و خطرات طبیعی بجنگد . جالب است که روبنسن ناگزیر می شود با جانوران آن جزیره بنای دوستی و همکاری را بگذارد تا امورات خود را بگذراند. جالب تر آن است که در پایان داستان می خوانیم که روبنسن با یک کشتی که راه را گم کرده بوده و سر از سواحل آن جزیره درآورده بود به جامعه انسانی باز می گردد .
برقرار کردن ارتباطات چندوجهی :
الف ) برقراری ارتباط مردم با مردم
مردم دارای مراودات روزانه مختلفی با هم می باشند. مردم خواه ناخواه برای همدیگر نامه و کارت و هدیه و سوغات ارسال می کنند. اگرچه با تحولات فناوری و توسعه ارتباطات الکترونیکی حجم نامه ها کاهش پیدا کرده است ولی همچنان بخش قابل توجهی از مرسولات متبادله بین مردم مثل بسته های هدایا و سوغات که به مناسبت های متفاوت ارسال می شود، حالت فیزیکی دارد. به بیان دیگر، اگرچه مردم به جای نامه نگاری سنتی در قالب کاغذ و پاکت، از پیام های تصویری و اخیراً از نامه های الکترونیکی و پیام های کوتاه مخابراتی از طریق گوشی های دستی و سیار استفاده می کنند، ولی هنوز بسته ها یعنی اصل و فیزیک بسته ها باید فرستاده شود . چرا که تکنولوژی های تاکنونی هنوز نتوانسته اند برای ارسال بسته ها شیوه جایگزینی را طراحی کنند. یعنی بسته ها برعکس نامه ها که تغییر کاربری داده اند، آلترناتیوی ندارند. درحوزه های برون مرزی نیز پست، متولی امر ارسال نامه ها و بسته هاست. چرخه نیازهای بشری و لزوم برقراری ارتباطات بین المللی مردم دنیا، نقش و کارکرد پست را با اهمیت جلوه می دهد .
ب ) برقراری ارتباط مردم با سازمان ها و ادارات
مردم علاوه بر این که ناچار هستند با هم مراودات پستی داشته باشند، نمی توانند با ادارات و سازمان ها رابطه نداشته باشند. به طور روزمره، کارهای اداری بسیاری وجود دارد که برای انجام دادن و حل آن ها ، چاره ای جز مراجعه به ادارات و سازمان های دولتی و غیردولتی نیست. با توجه به افزایش جمعیت شهرها و بعضاً دوری مسافت ها، مراجعه حضوری به ادارات و سازمان ها، یا به آسانی میسر نیست و یا اگر میسر باشد، مستلزم زمان و هزینه های بسیاری خواهد بود. ساختار انعطاف پذیر پست می تواند شیوه مکاتبه را جایگزین شیوه مراجعه کند. این شیوه علاوه بر فوایدی که تاکنون برشمرده شد، در ایجاد سلامت اداری و جلوگیری از تالی فاسدها نیز نقش مفید و تاثیر گذاری را ایفا می کند .
ج ) برقراری ارتباط سازمان ها و ادارات با مردم
سازمان ها و ادارات دولتی و خصوصی در کنار کار اصلی خود که خدمت رسانی به شهروندان می باشد، وظایف نظارتی و حقوقی و قضایی و مالیاتی و... را نیز برعهده دارند که مجبور هستند نتیجه پیگیری های خود را به اطلاع ذی نفعان برسانند. پست با برخورداری از شبکه مویرگی توزیع، احکام و اظهاریه ها و احضاریه ها و قبوض مصرف حامل های انرژی و صدها مدرک دیگر را در نشانی ذی نفعان به دستشان می رساند. باتوجه به اهمیت رازداری و حفظ حیثیت مردم، ماموران پست با صلاحیت ترین افرادی هستند که به اماکن مسکونی و اداری رفت و آمد می کنند. تحصیل این اعتماد اجتماعی، نتیجه سال ها خدمت و آزمون هایی می باشد که پست و مامورانش ، کارنامه موفقی در آن دارند . این موقعیت اجتماعی را باید بزرگ ترین سرمایه ی اجتماعی پست به حساب آورد.
به بهبود امنیت اجتماعی و روانی کمک می کند
زمانی که شهروند می داند سازمانی ارتباطی به اسم پست وجود دارد که می تواند به مقرِ او مراجعه نماید و مرسوله اش را برای ارسال تحویل بگیرد و یا سازمانی وجود دارد که مرسولات مهم او را در هر زمانی که فرستنده تعیین کند در نشانی اش تحویل دهد و برگه ها و اسناد محرمانه از قبیل احکام قضایی و حقوقی را در لباس مامور پست به او برساند، علاوه بر آن که از نظر روانی و روحی در آرامش قرارمی گیرد، از لحاظ اجتماعی نیز احساس امنیت می کند . دیگر احتیاج نیست تا مامور کلانتری و یا ضابط دادگستری به درِ خانه شهروند مراجعه نماید و به خاطر حضور شناخته شده اش حریم امنیت و حیثیت خانوادگی او را در انظار با مشکل روبه رو کند. آن که به نشانی اماکن مسکونی اشخاص مراجعه می کند، مامور پست می باشد و مامور پست، کارش تحویل نامه هاست و کسی چه می داند که غیر از نامه، چه چیزی در چنته نامه رسان است ؟!.
پیشگیری از سفرهای غیرضرور درون و برون شهری
اگر قرار است که شهروندان جز برای کار و تفریح ازخانه بیرون نیایند، حجم قابل توجهی از سفرهای زاید درون شهری و برون شهری کاهش پیدا می کند و در اثر آن آسیب ها و خطرات مترتب برآن مانند تصادفات ، سرقت های خیابانی کاهش پیدا می کند. حضور فعال پست موجب خواهد شد که خودروهای شخصی که برای انجام کارهای روزانه در رفت و آمدند کاهش پیدا نمایند و از این محل آلودگی هوای کلان شهرها کاهش یابد. صرفه جویی در وقت و انرژی و هزینه های جاری مترتب بر ترانسپورت که این امر باعث صرفه جویی در هزینه های عمومی دولت ها می شود، ویژگی دیگر خدمات اجتماعی پست به حساب می آید. به این ها، مزیت هایی از قبیلِ امانتداری، اعتماد عمومی شهروندان به پست را اضافه کنید تا سازمانی کارآمد و مردمی در مقابل جامعه نمودارشود ...
منبع: آتا اکسپرس